Οι τρεις αυτοί μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας έζησαν το δεύτερο μισό του 4ου μ.Χ. Σπούδασαν σε ελληνικές φιλοσοφικές σχολές, μελέτησαν τα κλασσικά κείμενα, έτυχαν άρτιας κλασικής εκπαίδευσης, ανατράφηκαν χριστιανικά, έζησαν και αφομοίωσαν τους πνευματικούς θησαυρούς της αρχαιότητας.
Με την προσπάθειά τους άρχισε να συντελείται η σταδιακή μεταφορά της αρχαίας κληρονομιάς στο βυζαντινό χώρο. Διεδραμάτισαν σαφή ρόλο «γεφυροποιών» στην πολιτιστική και πνευματική ιστορική συνέχεια. Κατάφεραν να συγκεράσουν αρμονικά την αρχαία ελληνική γραμματεία και την φιλοσοφία με τη χριστιανική πίστη και σ΄ αυτούς οφείλεται η τελική σύνθεση του νεοπλατωνισμού και της χριστιανικής διδασκαλίας, που εφοδίασε το χριστιανισμό με θεωρητικές βάσεις και τον επέβαλε στους πνευματικούς κύκλους για πρώτη φορά. Εκαναν το Χριστιανισμό παγκόσμια πίστη που συνδιαλέγεται με τον κόσμο, με την οικουμένη, με όλους δηλ. τους ανθρώπους.
Ο λόγος τους για πνευματικά, αλλά και κοινωνικά θέματα θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηρισθεί επαναστατικός και contra στη συμβατική θρησκευτικότητα της εποχής μας θα μπορούσε, εκφράζοντας τη χριστιανική αυθεντικότητα, να προτείνει λύσεις και να δώσει κατευθύνσεις που θα γεμίσουν ελπίδα τον σύγχρονο άνθρωπο και θα τον απελευθερώσουν από τα δεσμά της σημερινής υποκρισίας η οποία είναι απότοκη ενός εν πολλοίς βολικού και, άρα, ακίνδυνου χριστιανισμού.
Και οι τρείς αντιδρούν σε μια επιφανειακή πνευματικότητα, σε ένα ακίνδυνο χριστιανισμό, σε μια πίστη που τυφλώνει και σε μια Εκκλησία που δεν είναι η οδός της αληθινής σωτηρίας και ζωής, αλλά ένα μέσο στα χέρια των ισχυρών για τη χειραγώγηση και εκμετάλλευση ανθρώπων και λαών. Οι Τρείς Ιεράρχες δεν μπορούν να συμβιβασθούν με την υποκρισία των βολεμένων χριστιανών. «Ξέρω πολλούς», λέει ο Μ. Βασίλειος, «που νηστεύουν και προσεύχονται και στενάζουν, επιδεικνύοντας κάθε λογής αδάπανη ευσέβεια, ενώ ούτε έναν οβολό δεν δίνουν στους θλιβομένους. Τι κέρδος έχουν από την υπόλοιπη αρετή τους; Γι’ αυτούς η βασιλεία των ουρανών είναι κλειστή…». Ενώ λίαν καυστικός προβάλλει και ο λόγος του Γρηγορίου του Θεολόγου: «Μη τεντώνεις τα χέρια σου στον ουρανό αλλά στα χέρια των φτωχών. Αν εκτείνεις τα χέρια σου στα χέρια των φτωχών έπιασες την κορυφή του ουρανού…».
Ριζοσπαστικές είναι οι θέσεις τους και για κοινωνικά θέματα, όπως π.χ. η θέση των Μ. Βασιλείου και Ιωάννη Χρυσοστόμου οι οποίοι θεωρούν ότι η κοινοκτημοσύνη είναι η λύση του κοινωνικού προβλήματος και προτείνουν την πρωτοχριστιανική κοινότητα των Ιεροσολύμων, όπου όλα ήταν κοινά, σαν πρότυπο για μια δίκαιη οργάνωση των χριστιανικών κοινωνιών (PG 31, 325 Α-Β). Για τις κοινωνικές ανισότητες μιλάει και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, λέγοντας ότι «Δεν αποτελούν θέλημα Θεού» - και εξηγεί: «O Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο ελεύθερο… Με την πτώση θρυμματίσθηκε η αρχική ενότητα και ισοτιμία μεταξύ των ανθρώπων, οι θρασύτεροι με τη βοήθεια του πολιτικού νόμου, τον οποίο κατέστησαν όργανο καταδυναστεύσεως, επιβλήθηκαν στους ασθενέστερους και έτσι οι άνθρωποι χωρίσθηκαν σε πλούσιους και φτωχούς, ελεύθερους και δούλους και σε πολλές άλλες κατηγορίες. Εμείς, όμως, σαν χριστιανοί οφείλουμε να αποβλέπουμε και να τείνουμε στην αρχική ενότητα και όχι στη κατοπινή διαίρεση, στο νόμο του Θεού και όχι στο νόμο του ισχυρού» (Περί Φιλοπτωχίας, PG 35, 892 Α-Β). Ο μεγαλύτερος ρώσος διανοητής του 20ου αιώνα, Νικόλαος Μπερντιάεφ, αναφέρει ότι στον Μ. Βασίλειο, όπως και στον Ιωάννη τον Χρυσόστομο η κοινωνική αδικία, δημιούργημα της κακής διανομής του πλούτου, κριτικάρεται με μια δριμύτητα που θα έκανε τον Πιέρ - Ζοζέφ Προυντόν και τον Κάρλ Μάρξ να χλωμιάσουν…
Θα πρέπει να επισημανθεί, τέλος, και η ιδιαίτερα θετική στάση των Τριών Ιεραρχών απέναντι στη ανθρωπιστική διάσταση της Παιδείας, στάση η οποία καθίσταται δραματικά επίκαιρη για να υποδείξει την αλλαγή πλεύσης από το σημερινό χρησιμοθηρικό εκπαιδευτικό σύστημα που καταδυναστεύει τους νέους. Με το ασήκωτο βάρος της παρακαταθήκης των Τριών Ιεραρχών η σημερινή εποχή απαιτεί από όλους μας να ενώσουμε δυνάμεις και προσπάθειες για να υλοποιήσουμε το κοινό μας όραμα για μια ποιοτικότερη σύγχρονη ελληνική παιδεία. Οι βασικές αρχές της ζωής και της δράσης των Τριών Ιεραρχών μπορούν ν’ αποτελέσουν για όλους μας υγιή πρότυπα προς μίμηση για να φέρουμε σε πέρας αυτή μας την αποστολή.
* Αποτελώντας πρότυπα σοφίας, αρετής και τους αυθεντικούς εκφραστές της κοινωνικής δικαιοσύνης οι Τρείς Ιεράρχες, μας φωτίζουν τη σκέψη, μας δείχνουν το δρόμο καλώντας μας σε δράση ενάντια στο βόλεμα, ενάντια στην υποκρισία, σε δράση υπέρ μιας θεολογίας της πράξης – γιατί η άπραγη θεολογία δεν έχει νόημα κι αν δούμε τους Τρεις Ιεράρχες σαν είδωλα, ή σαν γκουρού, τότε τους χάσαμε…
XA.AN.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου