Συνολικές προβολές σελίδας

Πέμπτη 27 Ιανουαρίου 2011

Τρείς Ιεράρχες: Οι μεγάλοι παιδαγωγοί και οικουμενικοί δάσκαλοι της Εκκλησίας μας


Πρότυπα σοφίας και αρετής

* Κατάφεραν να συγκεράσουν αρμονικά την ελληνική φιλοσοφία με τη χριστιανική πίστη

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*
xaan@theo.auth.gr

Γιορτάζουμε την 30η Ιανουαρίου τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών που με το βαθύ φιλοσοφικό τους στοχασμό, τη μεγάλη και βαθιά πίστη τους, τη θερμή αγάπη τους στο θεό και τον άνθρωπο, αναδείχθηκαν μεγάλοι παιδαγωγοί και οικουμενικοί διδάσκαλοι, επιφανείς ρήτορες και συγγραφείς, πρότυπα φιλανθρωπίας και αρετής.

Ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε ο Αριστοτέλης του χριστιανισμού, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ο Πλάτωνας της χριστιανικής φιλοσοφικής σκέψης και ο Ιωάννης Χρυσόστομος, ο Δημοσθένης της χριστιανικής αγάπης.

Αφορμή για την καθιέρωση του συνεορτασμού τους την 30η Ιανουαρίου, ανεξάρτητα από την ιδιαίτερη εορτή του καθενός, υπήρξε μια διένεξη των χριστιανών στη διάρκεια του 12ου αιώνα. Αυτή ξεκίνησε από τη διαφωνία που υπήρχε ανάμεσα στους μορφωμένους άνδρες στη Κωνσταντινούπολη για το ποιός από τους τρείς ιεράρχες είναι ο σπουδαιότερος. Αυτό συνέβη επί αυτοκράτορος Αλεξίου Κομνηνού(1081 – 1118). Οι χριστιανοί είχαν χωρισθεί σε τρείς διαφορετικές ομάδες. Οι μεν θεωρούσαν του Ιωάννη το Χρυσόστομο ως σημαντικότερο από τους άλλους δύο. Οι άλλοι δέχονταν το Μέγα Βασίλειο ως σπουδαιότερο και οι άλλοι τον Γρηγόριο το Θεολόγο. Ετσι δημιουργήθηκαν τρείς αντιμαχόμενες παρατάξεις: των «Ιωαννιτών», των «Βασιλειτών» και των «Γρηγορειτών». Σιγά – σιγά το θέμα άρχισε να παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις για τους χριστιανούς. Τότε ο μητροπολίτης Ευχαϊτων Ιωάννης Μαυρόπους αποφάσισε να δώσει τέλος σ’ αυτή τη διαμάχη των χριστιανών, συμφιλιώνοντας τις τρείς παρατάξεις των πιστών που διαφωνούσαν. Και πράγματι το πέτυχε, διότι η πρότασή του να συσταθεί κοινή εορτή και για τους τρείς ιεράρχες έγινε με ευχαρίστηση αποδεκτή απ’ όλους τους χριστιανούς. Σύμφωνα με τη διήγηση του ιερού Συναξαριστή η πρόταση αυτή έγινε από τον μητροπολίτη Ευχαϊτων κατά προτροπή των ίδιων των Τριών Ιεραρχών, τους οποίους είδε σε όραμα.

* Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι πρόγονοί μας καθιέρωσαν τη μέρα αυτή των Τριών Ιεραρχών ως μέρα των ελληνικών γραμμάτων και της παιδείας και ως σχολική εορτή τιμώντας έτσι την αγιοσύνη των τριών, ως πατέρων της Εκκλησίας και συγγραφέων, την ιεραποστολική τους δράση, την ευρυμάθειά τους, το ανεπανάληπτο δογματικό τους έργο και την οικουμενικότητα που πηγάζει από τη δράση τους, καθώς κατάφεραν να συγκεράσουν αρμονικά την αρχαία ελληνική γραμματεία και την φιλοσοφία με τη χριστιανική πίστη. Το νέο ελληνικό κράτος μετά από πρόταση του καθηγητή Τυπάλδου, που ήταν κατόπιν και ο πρώτος σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, το 1842 καθιέρωσε ως επίσημη σχολική εορτή των «Γραμμάτων και της Παιδείας» τη μέρα αυτή εκφράζοντας και την από αιώνων παράδοση του γένους.

Οι τρεις αυτοί μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας έζησαν το δεύτερο μισό του 4ου μ.Χ. Σπούδασαν σε ελληνικές φιλοσοφικές σχολές, μελέτησαν τα κλασικά κείμενα, έτυχαν γενικά άρτιας κλασικής εκπαίδευσης, ανατράφηκαν χριστιανικά, έζησαν και αφομοίωσαν τους πνευματικούς θησαυρούς της αρχαιότητας. Με την προσπάθειά τους άρχισε να συντελείται η σταδιακή μεταφορά της αρχαίας κληρονομιάς στο βυζαντινό χώρο. Διεδραμάτισαν σαφή ρόλο «γεφυροποιών» στην πολιτιστική και πνευματική ιστορική συνέχεια. Σ’ αυτούς οφείλεται η τελική σύνθεση του νεοπλατωνισμού και της χριστιανικής διδασκαλίας, που εφοδίασε το χριστιανισμό με θεωρητικές βάσεις και τον επέβαλε στους πνευματικούς κύκλους για πρώτη φορά.

Οι Τρεις Ιεράρχες έκαναν το Χριστιανισμό παγκόσμια πίστη που συνδιαλέγεται με τον κόσμο, με την οικουμένη, με όλους δηλ. τους ανθρώπους. Αυτό το πέτυχαν περνώντας μέσα από τη σκέψη της αρχαίας γνώσης και της φιλοσοφίας που είχε διαποτίσει τότε όλη την οικουμένη. Ποιο ήταν το «μυστικό» των τριών Ιεραρχών; Μεγάλοι φιλόσοφοι και συγγραφείς της αρχαιότητας όπως ο Πυθαγόρας, ο Θαλής, ο Αισχύλος, κ.ά. είχαν μονοθεϊστικές αντιλήψεις. Αυτή ήταν μία τεράστια δεξαμενή της μνήμης και της γνώσης της ανθρωπότητας που είχε την πίστη και την προσδοκία του ενός Θεού. Συν τοις άλλοις η ελληνική γλώσσα ήταν αυτή που πρόσφερε και θα πρόσφερε στο μέλλον τους όρους τους δογματικούς με τους οποίους κωδικοποιήθηκε και έγινε κατανοητό το τριαδικό δόγμα, το ομοούσιο, το αγέννητο, κ.ά. Αυτά τα συνειδητοποίησαν ευθύς εξαρχής οι Τρεις Ιεράρχες και ντύνοντας όπου αυτό ήταν απαραίτητο με το ένδυμα της ελληνικής σοφίας τη χριστιανική εξ αποκαλύψεως γνώση του Θεού, την έκαναν κατανοητή στους ανθρώπους. Πρόσφεραν τη θεογνωσία που την αναζητούσαν επειγόντως οι άνθρωποι της εποχής τους, όπως το λέει ξεκάθαρα και το τροπάριό τους: «τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάματι καταρδεύσαντας».

Πέρα, όμως, από το ποιμαντικό τους έργο δεν μπορεί να μην θαυμάσει κάποιος και την πολύτιμη πνευματική και πολιτιστική προσφορά των Τριών Ιεραρχών. Αρκεί και μόνο να επισημανθεί ότι από το σύνολο των 161 τόμων της Ελληνικής Πατρολογίας (Patrologiae Graeca) , το συγγραφικό έργο μόνο αυτών των Τριών μεγάλων Ιεραρχών καταλαμβάνει 21 τόμους, ή άλλως το 1/8 της πατρολογίας. Τα υπόλοιπα 7/8 καλύπτονται από 500 περίπου άλλους Πατέρες της Εκκλησίας. Οι Τρείς Ιεράρχες, κορυφαίες άγιες μορφές της Εκκλησίας μας, δεν ήταν μόνο εξέχοντες πατέρες και διδάσκαλοι της χριστιανοσύνης, αλλά και απαράμιλλα πρότυπα αξίων ποιμένων και σοφών θεολόγων γι’ αυτό και αξίζουν της απόδοσης τιμής στην οποία μας προτρέπει ο εμπνευσμένος υμνωδός:

«Τους τρείς μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι, δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τον Μέγαν και Θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι, πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν. Αυτοί γάρ τη Τριάδι, υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν»

[Ερμηνεία: ΄Ολοι όσοι θαυμάζουμε τους λόγους των τριών μεγάλων φωστήρων της τρισυπόστατης θεότητας, δηλαδή το Μέγα Βασίλειο, το Γρηγόριο το θεολόγο και τον ξακουστό Ιωάννη που το στόμα του έβγαζε χρυσάφι, ας τους τιμήσουμε με ύμνους. Γιατί αυτοί φώτισαν την οικουμένη με θείες διδασκαλίες. Γιατί σαν ποταμοί σοφίας πότισαν όλη την κτίση με τα άγια νερά της θεογνωσίας, και γιατί αυτοί μεσολαβούν και παρακαλούν πάντα την Αγία Τριάδα για μας].

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι θεολόγος – δημοσιογράφος, καθηγητής (ΠΕ01) του Γυμνασίου Γαλαξιδίου Φωκίδας, συνεργάτης της εφημ. «Ελευθερία» της Λάρισας και της πύλης εκκλησιαστικών ειδήσεων «Amen.gr».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου